Kulturna diplomatija se najčešće poima kao deo javne diplomatije i predstavlja dobar instrument izgradnje “meke moći” države. Kulturna diplomatija se odnosi na uspostavljanje, razvijanje i održavanje spoljnih odnosa države putem kulture, umetnosti i obrazovanja. I javna i kulturna diplomatija su “meka” komponenta državne moći, koja se naslanja na ciljeve i prioritete “tvrdih” komponenti, kao što su vojni i bezbednosni resursi države. Kulturna diplomatija prati ciljeve spoljne politike jedne države i u skladu sa njima oblikuje sopstvene strategije i programe.

Među najstarijim definicijama kulturne diplomatije ističe se ona koju je 1959. godine utvrdio Stejt dipartment, prema kojoj je kulturna diplomatija direktan i trajan kontakt među narodima razlilčitih nacija osmišljen da pomogne u stvaranju bolje klime međunarodnog poverenja i razumevanja u kojima mogu da funkcionišu zvanični odnosi. U novijem periodu, u izveštaju Komiteta za Kulturnu diplomatiju pri Stejt dipartmentu iz 2005. godine, kulturna diplomatija se definiše u okviru “meke moći” i javne diplomatije, kao “produžetak ideja, informacija, umetnosti i drugih aspekata kulture među narodima radi podsticanja međusobnog razumevanja”. Stoga kulturna diplomatija kao deo javne diplomatije, uključuje svesno nastojanje države da utiče na svoj imidž u svetu, u čemu značajnu ulogu imaju umetnost i kultura.

U novoj eri “meke moći”, nematerijalna i normativna moć (definisana kao privlačnost), kojom su obuhvaćeni kultura, politički ideali, politike, kredibilnost, odgovornost, integritet i autentično liderstvo, vladaju kako u domaćoj politici, tako i u međunarodnim odnosima, i na taj način predstavljaju alternativno sredstvo kojim vlade sprovode svoje nacionalne interese.

U praksi se prepoznaju tri trenda u definisanju kulturne diplomatije. U prvom se ističe tenzija između propagande i diplomatije, i fokus je na upotrebi kulture kao “instrumenta državne politike” u jačanju nacionalnih interesa. Drugi trend tiče se upotrebe kulturne diplomatije kao instrumenta za “relaksiranje” zategnutih političkih odnosa, dok se u trećem trendu odnosi na prakse kulturne diplomatije koje se dešavaju izvan delokruga države, a sprovode ih u većoj meri nedržavni akteri. I dok nivo umešanosti države može biti promenljiv, “državni interes” u širem smislu ostaje stabilna komponenta kulturne diplomatije.

 

Autorka teksta je dr Ljiljana Rogač Mijatović, vanredna profesorka Fakulteta dramskih umetnosti

i zamenica direktora Instituta za pozorište, film, radio i televiziju